Құрметті достар, әріптестер!
100KZGALYM жобасының кезекті кейіпкері – АҚШ-тың (Тампа қаласы) Оңтүстік Флорида университеті экономика кафедрасының профессоры Мурат Мункин.
Профессор Мурат Мункин экономика және эконометрика саласында, әсіресе математика мен экономикаға басымдық бере отырып, білім алған. 2001 жылы Индиана университетінің Блумингтон қаласынан экономика саласында эконометрика мамандығы бойынша PhD дәрежесін алған. Оған дейін, 1993 жылы Мәскеу мемлекеттік университетін математиканың теориялық ықтималдықтар бөлімінде үздік дипломмен бітірді.
10-сыныпты аяқтаған соң әкесі оны Мәскеуге оқуға жіберген. Мектеп бітірген соң профессор Мурат әскерде қызмет етіп, Ресейде 12 жыл тұрған. Кеңес Одағының ыдырауынан кейін Қазақстанға оралып, тәуелсіз мемлекеттің қалыптасуына үлес қосуды жөн көрген. Профессор Мункин 1993-1994 жылдары Алматыдағы Қазақ ұлттық техникалық университетінде математикалық анализ курсын оқытты.
1994 жылы Мурат «Болашақ» бағдарламасы арқылы АҚШ-қа барып, алдымен магистратураға түсті, алты айдан кейін PhD дәрежесін алу үшін оқуын жалғастырды. Осылайша, оның экономика саласындағы еңбек жолы басталды, бірақ математика әрдайым ғылыми негізі болып қалды. 1996 жылдан 2001 жылға дейін Индиана университетінің экономика кафедрасында оқытушының көмекшісі болып жұмыс істеді. PhD дәрежесін алғаннан кейін, ғалым Теннеси университетінің экономика кафедрасына жұмысқа тұрып, 2001-2007 жылдары Ассистент Профессор, ал 2007 жылдан бастап доцент болып жұмыс істеді. Сонымен қатар, ол 2010-2012 жылдары Катар университетінде шақырылған профессор қызметін атқарды.
Қазіргі уақытта ғалымның жұмысы эконометрика және қолданбалы экономикалық зерттеулерге бағытталған, сонымен қатар білім беру және менторлықпен де айналысады. Профессор Мункиннің математика саласында марапаттары бар, экономика саласындағы гранттары мен жарияланымдары да бар. Сондай-ақ, Journal of Econometrics және Journal of Business and Economic Statistics секілді беделді Q1 журналдарының рецензенті болып табылады. Хирш индексі — 11 .
Қазақстандағы жас ғалымдарға қандай кеңес берер едіңіз деген сұраққа ғалым:
«Мен әрдайым қазақстандық жастарға кеңінен ойлаудан қорықпауға және өз комфорт аймағынан тыс мүмкіндіктер іздеуге кеңес беремін. Халықаралық ғылыми жетекші ретінде мен Қазақстаннан келген студенттер дұрыс әдіс-тәсілдерді үйретіп, оларға қолдау көрсетсе, үлкен жетістіктерге жететініне сенімдімін. Көптеген адамдар шетелде өз ғылыми армандарын жүзеге асыруға көмектесетін бағдарламалар бар екенін білмейді. Мысалы, мен өз кеңестерім арқылы Қазақстаннан келген аспиранттар мен докторанттарға елден тыс академиялық карьера құруға көмек көрсетемін. Менің мақсатым — студенттерге ғылым әлеміне есік ашық екенін, ең бастысы — алғашқы қадамды жасау екенін жеткізу».
Ғылым жолында табысқа жету үшін қандай үш қасиетті дамыту қажет? «Ғылыми жұмыс терең білімді, тәртіпті және шығармашылық көзқарасты талап етеді. Алайда мен әрқашан үш негізгі қасиетті атап өтемін:
1. Еңбекқорлық. Табандылық пен қажырлы еңбек болмаса, табысқа жету оңай емес. Ғылым — бұл қиындықтарды жеңу жолы, онда сәтсіздіктер болған сайын мінезіңізді нығайтады.
2. Сыни ойлау. Ақпаратты талдай алу, дұрыс сұрақтар қойып, ерекше шешімдер іздеу — әрдайым алда болуға мүмкіндік береді.
3. Мақсат қою. Үлкен мақсаттар қою және олардың жүзеге асатынына сену — бұл ғылыми прогрестің қозғаушы күші».
Профессор сондай-ақ ата-аналардың рөліне ерекше тоқталды. Өз ұлдарын математика мен спортқа, әсіресе күреске басымдық бере отырып тәрбиелеп келеді, себебі күрес ерік-жігер мен мінезді қалыптастырады — бұл қасиеттер кез келген салада, оның ішінде ғылымда да пайдалы.
Қазіргі уақытта Қазақстан ғылымын дамытуға қандай үлес қоса аласыз деп ойлайсыз?
«Менің жоспарларымның бірі — өзімнің эконометрика бойынша жазған кітабымды қазақ, араб, түрік және урду тілдеріне аудару. Бұл қиын ғылыми саланы кең аудиторияға, соның ішінде ислам әлеміне қолжетімді етуге көмектеседі». Сонымен қатар мен қазақстандық студенттерді Оңтүстік Флорида университетінде оқу үшін өтінім беруге белсенді түрде шақырамын. Қазіргі таңда бізде отызға жуық қазақстандық студент білім алуда және мен шетелде оқитын студенттер үшін қолдау көрсету қаншалықты маңызды екенін көріп отырмын. Болашақта Қазақстан студенттерінің ұйымын құруды жоспарлап отырмын, ол студенттердің күш-жігерін біріктіріп, академиялық қауымдастық ішіндегі байланыстарды нығайтады.
Сіздің пікіріңізше, Қазақстан қандай ғаламдық ғылыми тенденциялар мен инновацияларды ескеруі керек?
«Қазақстан қазірдің өзінде прогресс көрсетіп жатыр — электронды үкіметтің дамуы мен банктік қызметтердің қолжетімділігі айқын мысалдар. Алайда, менің ойымша, біз білім беру жүйесіндегі реформаларға көбірек назар аударуымыз керек. Мысалы, STEM білімін ерте жастан енгізу, жасанды интеллект пен деректерді талдау саласына акцент жасау. Бұл бағыттар әлемдік ғылымда жетекші орын алуда және елдің инновациялық дамуына катализатор бола алады. Біз тек технологияларды импорттауға ғана емес, өзіміздің ғылыми әзірлемелерімізді жасап, Қазақстанның әлемдік аренада лайықты орнын алуға ұмтылуымыз қажет».